Δρυς η μακρολέπιος
κ. βαλανιδιά, ήμερη βελανιδιά, δένδρο, νιζάρο καθώς και αιγίλωψ ή ήμερη κατά τον Θεόφραστο
Πρόκειται για ένα φυλλοβόλο ή ημιαειθαλές δένδρο, ισχυρό με χονδρό κορμό και κλαδιά και ύψος μέχρι 10μ., ενίοτε μέχρι 15μ.
Ο φλοιός του είναι καστανόχρωμος με βαθιές σχισμές, ενώ οι νεαροί κλαδίσκοι του φυτού είναι γκριζωποί ή κοκκινόχρωμοι και πυκνά πιληματώδεις.
Η κόμη των δένδρων είναι πλατιά με τα δερματώδη φύλλα να εκπτύσσονται σε όλο το βλαστό. Το σχήμα των φύλλων είναι ποικιλόμορφο, συνήθως ωοειδές ή επιμήκες με καρδιοειδή ή στρογγυλεμένη βάση. Οι παρυφές τους είναι λοβωτές με σχεδόν τριγωνικούς λοβούς οι οποίοι καταλήγουν σε ένα μικρό αγκαθάκι (ακίδα). Η άνω επιφάνεια των φύλλων είναι πρασινόχρωμη αρχικά τριχωτή και στη συνέχεια γυμνή ενώ η κάτω είναι γκριζοπράσινη και καλύπτεται από πυκνό τρίχωμα.
Τα αρσενικά άνθη εμφανίζονται σε κρεμάμενους μασχαλιαίους ιούλους και τα θηλυκά σε σχεδόν απόδισκα, σταχυόμορφα κεφάλια.
Ο καρπός είναι κάρυο (βελανίδι) με κοίλη ή αμβλεία κορυφή. Το κύπελλο του βελανιδιού είναι ιδιαίτερα χαρακτηριστικό ως προς το μέγεθος του (καθώς είναι αρκετά μεγάλο σε σχέση με αυτό των υπόλοιπων ειδών της χώρας) αλλά και λόγω των επιμήκως γραμμοειδών βρακτίων του τα οποία ανώτερα εκ των οποίων συχνά επιμηκύνονται με ποικίλη διάταξη. Η ωρίμανση των καρπών είναι διετής.
Πρόκειται για είδος ολιγαρκές, θερμοξηρόβιο και φωτόφιλο με μικρές απαιτήσεις ως προς το έδαφος το οποίο απαντά στην Βαλκανική χερσόνησο, την ΝΑ Ιταλία και την Ανατολία.
Τα πλούσια σε δεψικές ουσίες κύπελλα χρησιμοποιούνταν παλαιότερα στη βαφική και τη βρυσοδεψία. Μάλιστα, σύμφωνα με τον Π. Γ. Γεννάδιο, η Ελλάδα εξήγαγε, το πάλαι ποτέ, στην Ευρώπη για το σκοπό αυτό περίπου 8.000 τόνους κυπέλλων κάθε χρόνο. Σήμερα, ο ρόλος των μεμονωμένων ατόμων, των λόχμών ή συστάδων και σπανιότερα των δασών βελανιδιάς είναι περισσότερο αισθητικός, αποτελώντας αναπόσπαστο στοιχείο του τοπίου πολλών περιοχών.
Στην αρχαιότητα, οι δρύες ήταν αφιερωμένες στον πατέρα των θεών, το Δία, καθώς θεωρούνταν ως τα πιο γερά δένδρα. Στη Δωδώνη μάλιστα, ο θεός καλούνταν κάτω από την κόμη μιας δρυός και όταν αυτός δέχονταν τις παρακλήσεις των πιστών θεωρούνταν πως δήλωνε το παρών μέσω του θροϊσματος των φύλλων του δένδρου και το κελαϊδίσματος των πουλιών.
Στην Ελλάδα εμφανίζεται στην Κρήτη, στην Πελοπόννησο, στην Αττική, στην Αιτωλοακαρνανία, στην Ήπειρο, τα Επτάνησα, στη Θεσσαλία, στην Εύβοια, στη Θράκη, στα νησιά του Β και Α Αιγαίου, στις Κυκλάδες και στα Δωδεκάνησα. Συνήθως, εμφανίζεται είτε σποραδικά, είτε σε μικρές ή μεγαλύτερες συστάδες και σπανιότερα δημιουργεί εκτεταμένα δάση, όπως στην περίπτωση του Ξηρόμερου στο Δ τμήμα του νομού Αιτωλοακαρνανίας ή στον Άη Στράτη.
Σύμφωνα με τον Ντάφη Σπ. (2010), σήμερα είναι το μόνο είδος δρυός το οποίο σχηματίζει σπερμοφυείς συστάδες. Απουσιάζει από το εσωτερικό της χώρας και τα μικρά νησιά. Μεμονωμένα άτομα εμφανίζονται επίσης μέσα στη ζώνη των γεωργικών καλλιεργειών, ενώ στη Ρόδο απαντά συχνά μέσα σε ελαιώνες.
Στη Σύρο, απαντούν μεμονωμένα άτομα ή μικρές ομάδες δένδρων σε προστατευμένους από τη βόσκηση φρυγανότοπους ή όρια χέρσων καλλιεργείων στην Απάνω Μεριά, Επισκοπείο και Γαλησσά. Πρόκειται για ένα μάλλον σπάνιο είδος για το νησί, με λίγα άτομα μεγάλης ηλικιάς αλλά με αρκετά καλούς ρυθμούς φυσικής αναγέννησης. Πρόκειται για το μόναδικό αυτοφυές, καθαρά δενδρώδες είδος του νησιού και περιέργως, η υπάρξη του στο νησί πρωτοαναφέρθηκε μόλις το 2006, στην πτυχιακή εργασία σχετικά με τη χλωρίδα του νησιού, από τον γράφοντα.
Φωτ. (1), (2), (3), (4) & (5) 11/05/2013, Γαλησσάς
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου