Anacamptis sancta (L.) R. M. Bateman, Pridgeon & M. W. Chase

Όρχις η Ιερή

 κ. ορχιδέα

Πολυετές, ριζωματώδες ποώδες φυτό το ύψος του οποίου κυμαίνεται μεταξύ 15 και 45 εκ. Φέρει 5 έως 15 γραμμοειδή έως λογχοειδή φύλλα χωρίς στίγματα, τα οποία συνήθως είναι ήδη ξερά κατά την εποχή ανθοφορίας του φυτού. 

Τα άνθη του είναι σχετικά μεγάλα, ελαφρώς αρωματικά, ροδόχρωμα, ιώδη ή κοκκινόχρωμα και φέρονται πολλά μαζί σε κυλινδρικές ταξιανθίες. Το κάλυπτρο του άνθους (κουκούλα) είναι επιμήκες, έντονα οξύληκτο και ενίοτε πρασινωπό, ενώ το χείλος του είναι τρίλοβο, χωρίς στίγματα, με ρομβοειδείς και οδοντωτούς πλευρικούς λοβούς. Ο κεντρικός λοβός του χείλους είναι επιμήκης έως λογχοειδής, λειόχειλος με κλίση προς τον βλαστό του φυτού. Το σπιρούνι του άνθους είναι κωνικό, κατανεύον με έντονη καμπύλωση. 

Το ειδικό επίθετο "Ιερή", αποτελεί μια αναφορά στους Αγίους Τόπους, στην Παλαιστίνη όπου και περιγράφηκε για πρώτη φόρα το είδος. 

Είδος της Ανατολικής Μεσογείου, θεωρείται πολύ σπάνιο και απαντά τοπικά σε ηλιόλουστες ή ελαφρώς σκιασμένες θέσεις σε θαμνώνες, χέρσα ποολίβαδα, φρύγανα και ανοικτά δάση. 

Η συγκεκριμένη ορχιδέα θεωρείται αρκετά σταθερή αναφορικά με τα διαγνωστικά χαρακτηριστικά της και υβριδίζει μόνο με την A. fragrans (A. x callithea E. Klein).

 

Στη Σύρο: είναι μια από τις πιο κοινές ορχιδέες του νησιού και αποτελεί χαρακτηριστικό φυτό της συριανής χλωρίδας, το οποίο σχεδόν πάντα θα δει ο περιπατητής αργά την άνοιξη ή νωρίς το καλοκαίρι. Απαντά σε φρύγανα, θαμνώνες, ποολίβαδα και πρανή δρόμων σε όλο το νησί. 

Φωτ. (1) 06/05/2014 Αζόλιμνος, (2) 15/05/2014 Παρακοπή, (3), 03/05/2012 Επισκοπείο (4) & (5) 15/05/2014 Παρακοπή

Anacamptis pyramidalis (L.) Rich.

Ανάκαμπτις η πυραμιδοειδής   

κ. ορχιδέα

Πολυετής κονδυλώδης πόα με ύψος που φτάνει τα 60 ή σπανιότερα τα 80 εκ., με 4 έως 10 φύλλα. 

Τα άνθη του φυτού είναι σχετικά μικρά, ροδόχρωμα έως έντονα ιώδη, ενίοτε κόκκινα ή λευκά. Φέρονται πολλά μαζί σε αρχικά κωνικές, πυραμιδοειδής (εξού και η ονομασία της) ταξιανθίες οι οποίες εν συνεχεία επιμηκύνονται. 

Το ραχιαίο σέπαλο μαζί με τα πέταλα σχηματίζουν ένα κάλυπτρο (κουκούλα). Το χείλος του άνθους έχει σχήμα βεντάλιας και χωρίζεται σε τρεις λοβούς, ενώ φέρει και δυο σχεδόν παράλληλα πτερύγια στη βάση του. Ο μεσαίος λοβός του χείλους είναι ελαφρώς μακρύτερος και συχνά στενότερος, των δυο πλευρικών.

Η συγκεκριμένη ορχιδέα είναι αρκετά χαρακτηριστική λόγω της δομής του άνθους της, παρόλα αυτά παρουσιάζει ιδιαίτερη ποικιλομορφία σε ότι αφορά το μέγεθος του φυτού, το σχήμα της ταξιανθίας, το βάθος των κόλπων του χείλους του καθώς και του χρώματος του. 

Είναι είδος Μεσογειακό - Ατλαντικό, με ευρεία εξάπλωση, από το Μαρόκο μέχρι την Κασπία Θάλασσα και τα νησιά της Βαλτικής, το οποίο απαντά σε ξηρές θέσεις, ποολίβαδα, θαμνώνες και φρύγανα. Κατά καιρούς έχουν διακριθεί πολυάριθμες ποικιλίες λόγω των πολλών ενδιάμεσων μορφών που παρατηρούνται σε όλο το εύρος εξάπλωσης του, οι οποίες όμως σύμφωνα με τον P. Delforge (2005), μάλλον έχουν μικρή εξελικτική σημασία. 

Τα άνθη του φυτού γονιμοποιούνται από πολλά είδη πεταλούδων και νυχτοπεταλούδων. 

Στη Σύρο: το συγκεκριμένο είδος είναι πολύ διαδεδομένο και αποτελεί μια από τις συχνότερα απαντώμενες ορχιδέες του νησιού. Τα φυτά στο νησί κατατάσσονται στην var. brachystachys (D'Urv.) Boiss., μια ποικιλία που απαντά κυρίως στο ανατολικό τμήμα της γεωγραφικής εξάπλωσης του είδους αλλά και στην Πορτογαλία και χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη φύλλων μικρότερου μεγέθους και τις πιο κοντές και περισσότερο σφαιρικές ταξιανθίες που φέρουν ανοικτώς ροδόχρωμα ή λευκόχρωμα άνθη.

Φωτ. (1) 15/04/2014 Επισκοπείο, (2) 26/04/2011 ρέμα Βαρβαρούσας, (3) 05/05/2015 Επισκοπείο, (4) 18/04/2015 Παρακοπή, (5) 26/04/2011 ρέμα Βαρβαρούσας & (6) 13/05/2015 Σύριγγας

Anacamptis papilionacea (L.) R. M. Bateman, Pridgeon & M. W. Chase

Ανάκαμπις η ψυχανθής
κ. ορχιδέα

 Πολυετές κονδυλώδες, ποώδες φυτό με ύψος κατά την άνθηση μεταξύ 15 με 40 εκ. (σπανιότερα έως 55 εκ.). 

Τα φύλλα του φυτού είναι γραμμοειδή - λογχοειδή, πράσινα, χωρίς στίγματα. Τα άνθη φέρονται πολλά μαζί σε πυκνές (τουλάχιστον αρχικά) ταξιανθίες, με την άνθηση να λαμβάνει χώρα μεταξύ Φεβρουαρίου και Μάρτη. Τα άνθη είναι ροδόχρωμα, ιώδη, κοκκινόχρωμα ή ροδοϊώδη και το χείλος του άνθους έχει σχήμα βεντάλιας και είναι από λευκόχρωμο έως ροδόχρωμο, συνήθως με γραμμοειδή στίγματα. 

Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα ποικιλόμορφο είδος το οποίο περιλαμβάνει ένα "μωσαϊκό" μορφών οι οποίες διαφέρουν ώς προς το μέγεθος των ανθέων, το χρώμα τους και τα στίγματα που φέρουν τα χείλη τους. Σύμφωνα με τον P. Delforge (2005) Orchids of Europe, North Africa and the Middle East, οι διαφορές αυτές δεν δικαιολογούν την διάκριση των taxa σε διαφορετικά υποείδη, παραμόνο σε ποικιλίες. Αρκετοί, όμως ερευνητές διαφωνούν με τη συγκεκριμένη άποψη και διακρίνουν το είδος σε διαφορετικά υποείδη. 

Η συγκεκριμένη ορχιδέα είναι από τις πιο συνηθισμένες της Μεσογειακής Ευρώπης και εξαπλώνεται προς ανατολάς μέχρι την Κασπία Θάλασσα. Απαντά σε ηλιόλουστες έως ελαφρώς σκιασμένες θέσεις, σε ξηρά ποολίβαδα, θαμνώνες, φρυγανότοπους και ανοιχτά δάση, συχνά σε μεγάλους αριθμούς.

Στη Σύρο: στο νησί απαντά η var. heroica (E.D. Clarke) P. Delforge, η οποία διακρίνεται από την κοντή και πυκνή ταξιανθία που αποτελείται από 2 έως 10 άνθη, σχετικά μεγάλα αναφορικά με το μήκος του βλαστού. Η κουκούλα που σχηματίζεται από τα πέταλα και τα σέπαλα του άνθους είναι συνήθως βαθυκόκκινη και ενίοτε ελαφρώς ιώδης, ενώ το χείλος του είναι συχνά λευκό και φέρει ροδόχρωμες, αλυκές ή ιώδεις,  ασυνεχείς γραμμές και τελείες ή σπανιότερα συνεχόμενες γραμμώσεις. Η συγκεκριμένη ποικιλία απαντά κυρίως στα νησιά του Ιονίου και του Αιγαίου.
Στη Σύρο θα συναντήσουμε την ορχιδέα αυτή σε φρύγανα στην Πάνω Μεριά, ενώ σε μεγάλους αριθμούς απαντά στην περιοχή της Αζολίμνου σε αντίστοιχες θέσεις.
Φωτ. (1), (2), (3), (4) & (5), Αζόλιμνος 19/03/2015